Autorka: Agnieszka Polak, asystentka zdrowienia, prezeska Stowarzyszenia Asystentów Zdrowienia
W Polsce powstaje nowy zawód: ASYSTENT ZDROWIENIA (EKSPERT PRZEZ DOŚWIADCZENIE). Jest to ekspert, który przez własne, przepracowane doświadczenie kryzysu psychicznego wspiera proces zdrowienia innych osób, które znajdują się lub znajdowały w sytuacji kryzysu psychicznego, ich rodzinę i najbliższych.
Zawód asystenta zdrowienia jest odpowiedzią na ogromną potrzebę wsparcia wśród samych beneficjentów opieki psychologicznej i psychiatrycznej. Tam, gdzie jesteśmy, w związku z naszą pracą cieszymy się dużą wdzięcznością i uznaniem.
W Ministerstwie Zdrowia dobiegają końca prace nad kwalifikacją zawodową tej nowej profesji. Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 9 października 2019 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie programu pilotażowego w centrach zdrowia psychicznego (na podstawie art. 48e ust. 5 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych [Dz. U. z 2019 r. poz. 1373, z późn. zm. 2]) zarządza się, że od dnia 01.04.2020r. do osób zatrudnionych w Centrach Zdrowia Psychicznego w całej Polsce, w ramach działalności podstawowej zaliczać się będzie asystentów zdrowienia (§1 pkt 10 lit. b).
W całej Polsce nie ma jeszcze zbyt wielu przeszkolonych i pracujących w zawodzie Asystentów Zdrowienia. Wiele osób wyraża swoją potrzebę posiadania wiedzy na temat tego nowego zawodu. Obecnie asystenci zdrowienia pracują m.in. w Centrach Zdrowia Psychicznego, szpitalach, punktach konsultacyjno-doradczych oraz innych placówkach służby zdrowia. Należą do zespołów na równi m.in. z: lekarzami psychiatrami, psychologami, terapeutami, pielęgniarkami psychiatrycznymi. W praktyce stanowią część oraz ważne uzupełnienie tych zespołów.
Co konkretnie robimy?
- w siedzibie Centrum, oddziale całodobowym, w oddziale dziennym, w środowisku– spotkania, rozmowy, aktywizacja, towarzyszenie, wspieranie; podczas wizyt środowiskowych (w tym w ramach zespołów mobilnych) również wspólne: zakupy, przyrządzanie posiłków, pranie, wsparcie w rozwiązywaniu różnych problemów dot. codziennego funkcjonowania pacjenta.
- Klub Pacjenta, zajęcia plastyczne (dekupaż i inne) oraz praktyczne (np. rozwiązywanie problemów domowych przy użyciu igły, nitki oraz maszyny do szycia, znalezienie w prasie lub smartfonie wydarzeń, na które można pójść w wolnym czasie) – prowadzenie oraz współprowadzenie zajęć dla: osób z Centrum/oddziału/zespołu leczenia środowiskowego, innych osób po kryzysach i hospitalizacjach, bądź skierowanych przez lekarzy z Centrum
- spacery, wyjścia w celu załatwienia spraw pacjenta razem z pacjentem
- udział w sesjach otwartego dialogu
- współpraca z pozostałymi członkami zespołów, z innymi instytucjami (np. MOPS)
- edukacja poprzez m.in.: warsztaty, wykłady, działalność antystygmatyzacyjną i antydyskryminującą
Nasza praca różni się jednak od pracy pozostałego personelu. Zadaniem asystenta zdrowienia jest wsparcie procesu zdrowienia danej osoby, nacisk na jej zrozumienie i upodmiotowienie.
Dlaczego praca Asystenta Zdrowienia jest taka ważna? Rola Asystenta Zdrowienia:
- poznać – przedstawić i omówić z pozostałym personelem perspektywę osoby chorującej. Zauważyć człowieka, a nie tylko jednostkę chorobowa, czy zagrożenie, jego cele, pragnienia, potrzeby, uwarunkowania
- zrozumieć– aby skutecznie pomagać (nie wyręczając). Stworzyć warunki do zdrowienia
- wesprzeć– wykorzystać potencjał i wzmocnić go, również w sprawach praw, podejmowania decyzji, samostanowieniu. Pomoc w samodzielności, pełnieniu ról społecznych, zawodowych, realizacji marzeń
- dać siłę i nadzieję, że się powiedzie – własnym przykładem oraz wsparciem kolejnych kroków klienta/pacjenta pokazać, że „można”.
- przekazać praktyczna wiedzę, na temat zdrowienia, rożnych form leczenia, pomocy, aktywności i wsparcia
Celem takiej pomocy jest to, aby osoby, do których kierowane jest wsparcie, świadomie i intencjonalnie dbały o zdrowie własne oraz zdrowie swoich najbliższych.
Celem pracy – stare chińskie powiedzenie: „DAĆ WĘDKĘ, A NIE RYBĘ”
Cel – podzielić się moją perspektywą pracy jako Asystenta Zdrowienia
Moje własne doświadczenia jako osoby z pierwotną diagnozą psychiatryczną – przykład odbioru społecznego osób leczących się, osób po kryzysie psychicznym oraz ich rodzin
– stygmatyzacja, wyśmiewanie
– odrzucenie, dyskryminacja
– groźba odebrania matce z diagnozą psychiatryczną nowo narodzonego dziecka, szantaż, dyskwalifikowanie z pełnienia ról społecznych
– lekceważenie, niepoważne traktowanie
– porzucenie przez narzeczonego, chęć ubezwłasnowolnienia
Praca Asystenta Zdrowienia ma też wymiar, i pełni funkcje, społeczne:
- wpływa na zmiany w świadomości podopiecznych i ich rodzin, co wymiernie wpływa na zmianę traktowania ich, przez nich samych: świadomość, że jest pełnowartościowym członkiem społeczeństwa, antyautostygmatyzacja, brak wykluczania, dbałość o warunki do zdrowienia
- wpływa na zmiany w świadomości społecznej, postrzeganiu – daje wymierne efekty: zaufanie, zrozumienie, danie szansy, stopniowa eliminacja strachu i obaw przed kontaktem z osobami doświadczonymi kryzysem psychicznym, co wymiernie wpływa na zmianę traktowania osób w/po kryzysie, oraz ich rodzin, przez społeczeństwo (np. zatrudnianie, wchodzenie w relacje, antystygmatyzacja, brak wykluczania)
- wpływa na funkcjonowanie w społeczeństwie osób w/po kryzysie/ich rodzin i bliskich – poprzez podejmowanie ról społecznych: w pracy, w rodzinie, itd. wpływa na jakość codziennych relacji międzyludzkich, jakość pracy, wiarę, że osoba z doświadczeniem kryzysu psychicznego poradzi sobie w samodzielnym funkcjonowaniu
Kryzys psychiczny dotyka wielu osób, niezależnie od funkcji społecznych, pochodzenia, czy wieku. Potencjalnie każdy z nas może go doznać, tak jak każdego innego schorzenia. Asystenci zdrowienia pracujący w środowisku medycznym, mogą liczyć na szybką informację zespołu w razie, gdyby pojawiły się jakieś kryzysowe symptomy u nich samych. Najczęściej jednak to my jesteśmy bardzo czujni i wiemy najlepiej, kiedy czujemy się gorzej, ponieważ już wcześniej przeżyliśmy własny kryzys i wyszliśmy z niego.
Tekst został wygłoszony podczas konferencji dla liderów Centrów Zdrowia Psychicznego i asystentów zdrowienia podsumowującej rok działania Centrów Zdrowia Psychicznego
